Много раз попадалась мне на глаза душераздирающая история о том, как папа римский Григорий IX в 1233 году издал злокозненную буллу Vox in Rama, в которой-де объявил черных кошек то ли отродьем, то ли воплощением Сатаны, отчего по всей Европе начались гонения на этих симпатичных животных.
Иные (и многие) даже пошли дальше, объявив, что-де из-за этого кошки в Европе так повывелись, что в результате пришли в Европу крысы и
всех съели устроили эпидемию чумы (начавшуюся, замечу, спустя сто тринадцать лет спустя и вовсе не в Европе - видимо, и в далекой Азии народ проникся папской буллой и кошек гонял. Раттоны, как есть раттоны...).
Папа Григорий IX, конечно, имел на совести много всякого нехорошего - но уж в данном случае понять происхождение данного лыка, поставленного ему в строку, у меня не получается.
Текст самой буллы разыскать не слишком просто - но возможно.
Вот он:
Vox in Rama audita est, ploratus multus et ulutatus, Rachel plorat [Matth. 2,18 (Ier. 31, 15)], videlicet pia mater ecclesia, filios, quos diabolus mactat et perdit, et quasi consolationem non recipit, quia filii, more vipere matris viscera lacerantes, ipsam interimere moliuntur. Nam multitudo dolorum urgentium, quibus ut parturiens mater ipsa circumdatur, vociferari eam et dicere: 'Ventrem meum doleo, ventrem meum doleo' [Ier. 4.19], cum propheta compellit. Cum enim omnis creatura usque adhuc ingemiscat secundum apostolum et parturiat, genitricis ecclesie sacer uterus viscerum suorum dolore turbatur, que fere singularis morsibus discerpuntur. Ille siquidem coluber tortuosus, quem obstetricante manu Domini de cavernis propriis, carnalibus scilicet hominum cordibus, eductum legimus, qui contra eos pugnat extrinsecus, in quibus intrinsecus iam non regnat et quorum dominium intus perdidit, bella molitur foras, novam persecutionem ecclesie, sponse Christi, immo verius sponso Christo, per ministros suos operarios iniquitatis instaurat. Ipse enim, qui a principio in veritate non stetit set mutare nititur in mendacium veritatcm, ut latius sue fraudis virus effundat, perdere pregnantes animas elaborat, ne fetus fidei, quem a ex amore divino conceperant, ad partum valeant consumati operis pervenire. Unde nos, qui curam tenemur sue fecunditatis habere, quasi secantis perfidie mucrone conscindimur, dum in suis visceribus hereticorum scindentium trius uterum venenatis sagittis novi erroris et confusionis appetimur inaudite. Totus namque in amaritudine funditur spiritus, effusum est in terra iecur nostrum. turbata est anima nostra valde ac impletus doloribus venter noster, defecerunt pre lacrimis oculi nostri et super tam nefandis abominationibus contremuerunt renes, omnia viscera sunt commota, reprimere lacrimas et continere suspiria non valemus.
Sicut enim littere vestre grandi merore plene et immenso dolore non vacue nobis [p. 433.1] exhibite continebant, inter diversas heresum species, quc peccatis exigentibus Alemanniam infecerunt, una, sicut detestabilior ceteris sic et generalior universis, que non solum referentibus sed etiam audientibus cst horrori, in nobilibus membris ecclesie ac valde potentibus iam erupit. Hec enim omni est dissona rationi, omni pietati contraria, omni cordi odibilis, celestium omnium et terrestrium inimica, contra quam non solum homines ratione utentes verum etiam rationo carentia, cum hec pestis eorum excedat insaniam, immo ipsa etiam elementa, debent insurgere et armari.
Huius pestis initia talia perferuntur: nam dum novitius in ea quisquam recipitur et perditorum primitus scholas intrat, apparet ei species quedam rane, quam bufonem consueverunt aliqui nominare. Hanc quidam a posterioribus et quidam in ore damnabiliter osculantes, linguam bestie intra ora sua recipiunt et salivam. Hec apparet interdum indebita quantitate, et quandoque in modum anseris vel anatis, plerumque furni etiam quantitatem assumit. Demum novitio procedenti occurrit miri palloris homo, nigerrimos habens oculos, adeo extenuatus et macer, quod consumptis carnibus sola cutis relicta videtur ossibus superducta ; hunc novitius osculatur et sentit frigidum sicut glaciem, et post osculum catholice memoria fidei de ipsius corde totaliter evanescit.
Ad convivium postmodum discumbentibus, et surgentibus completo ipso convivio, per quandam statuam, que in scbolis huiusmodi esso solet, descendit retrorsum ad modum canis mediocris gattus niger retorta cauda, quem a posterioribus primo novitius, post magister, deinde singuli per ordinoni osculantur, qui tamen digni sunt et perfecti; imperfecti vero, qui se dignos non reputant, pacem recipiunt a magistro, et tunc singulis per loca sua positis, dictisque quibusdam carminibus, ac versus gattum capitibus inclinatis: 'Parce nobis', dicit magister, et proximo cuique hoc precipit, respondente tertio ac dicente: 'Scimus magister'; quartus ait: 'Et nos obedire debemus'; et his ita peractis extinguuntur candele, et proceditur ad fetidissimum opus luxurie, nulla discretione habita inter extraneas et propinquas. Quod si forte virilis sexus supersunt aliqui ultra numerum mulierum, traditi in passiones ignominie, in desideriis suis invicem exardentes, masculi in masculos turpitudinem operantur, similiter et femine immutant naturalem usum in eum, qui est contra naturam, hoc ipsum inter se dampnabiliter facientes. Completo vero tam nefandissimo scelere et candelis iterum reaccensis singulisque in suo ordine constitutis, de obscuro scholarum angulo, quo non carent perditissimi hominum, quidam homo procedit a renibus sursum fulgens et sole clarior, sicut dicunt, deorsum hispidus sicut gattus, cuius fulgor illuminat totum locum. Tunc magister excerpens aliquid de veste novitii, fulgido illi dicit: 'Magister, hoc mihi datum tibi do', illo fulgido respondente: 'Bene mihi servisti pluries et melius servirs. tue committo custodie, quod dedisti', et his dictis protinus evanescit.
Corpus etiam Domini singulis annis in pascha de manu recipiunt sacerdotis, et illud ad domus suas in oro portantes in latrinam proiciunt in contumeliam Redemptoris. Ad hec infelicissimi onmium miserorum gubernantem celestia pollutis labiis blasphemantes asserunt delirando, celorum dominum violenter contra iustitiam et dolose Luciforum in inferos detrusisse. In hunc etiam credunt miseri, et ipsum affirmant celestium conditorem, et adhuc ad suam gloriam precipitato Domino rediturum, per quom eum eodem et non ante ipsum se sperant eternam beatitudinem habituros. Omnia Deo placita non agenda fatentur, et potius agenda que odit.
Proh dolor! Quis unquam audivit talia? Quis tam nefaria potuit cogitare? Quis tantam poterit non abominari perfidiam? Quis tante nequitie poterit non irasci? Quis contra huiusmodi perditionis ot proditionis filios poterit non accendi? Ubi est zelus Moysis, qui una die idololatrarum viginti tria milia interfecit? Ubi est zelus Phinees, [p. 434.1] qui Iudeum cum Madianitide uno pugione confodit? Ubi est zelus Elie, qui quadringentos et quinquaginta prophetas Baal ad torrentem Cison gladio interemit? Ubi est Mathathie zelus, cuius furor secundum legis iudicium adeo est accensus, ut insiliens trucidaret Iudeum immolantem idolis super aram? Ubi est auctoritas Petri, qui in Ananiam et Saphiram, pro eo quod Spiritui sancto mentiri non timuerunt, exarsit?
Certe, si contra tales terra consurgeret, et iniquitates ipsorum celi sidera revelarent et manifestarent eorum scelera toti mundo ut non solum bomines sed etiam ipsa elementa coniurarent in eorum excidium et ruinam ipsosque delerent de terrc facie, non parcentes sexui vel etati, ut essent cunctis gentibus in opprobrium sempiternum, ultio de ipsis suini non posset sufficiens sivc digna. Ceterum, licet magna sit horum pestilentium contritio velut mare, scientes tamen quod non est abbreviata manus Domini, ut salvare non possit et excoquere ad purum scoriam eorundem et omne stannum auferre, compatiendo ex intimo cordis super contritione ipsorum prevalida, ne nobis valeat imputari, quod eam circumligare correctionum fasciis neglexerimus et mansuetudinis oleo confovere, ac, sperantes quoque, ut ille, qui etiam iratus non desinit misereri, non semper continebit sue pietatis viscera super eos, sed de illorum manu transferet calicem ire sue, circa correctionem eorum providimus laborandum. Quia vero in oro vestro non est verbum Domini alligatum, qui, eo infundente gratie sue imbrem qui dat omnibus affluenter, potentes estis in opere ac sennone, discretionem vestram rogamus, monemus et hortamur in Domino, ac in remissionem vobis iniungimus peccatorum, quatinus sumatis resinam ad mitigandum dolorem et vulnera ipsorum sananda. Ite, angeli pacis, ad exhibendum eorum plage medelam, et ad correctionem eorum diligenti sollicitudine ac sollicita diligentia laboretis. Quod si forte, ut ferrum per monitionem vestram extrahatur de vulnere, non fuerit desuper eis datum, et ipsorum computruerint adeo cicatrices, quod plaga ipsa quasi penitus desperata noluerint ad sinum matris ecclesie prona mente redire, tantam et talem cautionem de conversione sua et perseverantia exponentes, quod de recidivo ipsorum de cetero nullatenus sit verendum, quia in tam grandi et gravi morbo recurrendum est ad validiora remedia, ubi medicamenta levia non proficiunt, et apponendum ferrum et ignis vulneribus, que fomentorum non sentiunt medicinam, putridis carnibus ne partem sinceram attrahant amputatis, advocetis contra eos, receptatores, defensores et fautores ipsorum spiritualis et materialis gladii potestatem, universos Christi fideles monentes attentius et efficaciter inducentes, ut exurgentes in adiutorium Christi sui contra cos viriliter se accingant. Nos cnim de omnipotentis misericordia et beatorum apostolorum Petri et Pauli auctoritate confisi, ex illa quam nobis licet indignis Deus ligandi atque solvendi contulit potestate, omnibus vere penitentibus et confessis, qui crucis assumpto caractere ad eorundcm hereticorum exterminium se accinxerint, illam indulgentiam idque privilegium elargimur, que accedentibus in Terre Sancte subsidium conceduntur. Quod si non omnes etc.
Dat. Lateran. Idibus Iunii, anno septimo.
Прочитаем. Проникнемся. Испугаемся Удивимся.
Ужасы, конечно, и кошмары кромешные, но, хотите - верьте, хотите - проверьте, животные любого рода в булле упоминаются лишь несколько раз:
- вначале говорится что-то про species quedam rane, quam bufonem (некоторые виды лягушек и жаб);
- затем нас пугают появлением врага рода человеческого in modum anseris vel anatis, в виде гуся или утки;
- и лишь после этого начинаются страшилки про то, что в конце шабаша этот самый враг descendit retrorsum ad modum canis mediocris cattus niger retorta cauda - возвращается в виде среднего размера собаки или черной кошки с завитым хвостом.
И все... Никакие другие животные (вообще) и кошки (в частности) не упоминаются. Да Вы еще найдите на свете ту самую черную кошку retorta cauda...
Вот и не могу никак взять в толк - отчего вдруг нынче поминают всуе только лишь страдавших от папы Григория IX черных кошек? Где отмечены в истории инспирированные злокозненной буллой гонения на жаб с лягушками, гусей с утками и собак среднего размера? Отчего нам не рассказывают про европейцев, съеденных комарами из-за борьбы с лягушками и жабами? Где повести печальные о массовом истреблении гусей и уток с высоконаучными гипотезами о том, что именно их истребление привело к великому голоду начала XIV века? Где глубокомысленные рассуждения том, что борьба с собаками среднего размера способствовала росту преступности?
Загадка...